27. Moeten twitterregels van rechters openbaar gemaakt worden?

Vandaag in discussie over de 'gedragsregels sociale media' die de rechtbank Almelo zichzelf heeft voorgeschreven, borrelde de vraag op of deze zogenaamde twitterregels niet openbaar moeten worden gemaakt. Een gedragscode, of dit nu een bedrijfscode, een beroepscode of een code 'gebruik sociale media' is, heeft pas waarde als ook externe stakeholders over de code kunnen beschikken, zo werd geopperd. Concreet: ook de burger moet de code kunnen zien anders blijft het een 'schimmige' bezigheid. Het zorgt, zo was de stelling, namelijk eerder voor afstand dan dat dit het rechterlijke functioneren ten goede komt: wat de huidige publicaties rond de code aan de gemiddelde burger zou zeggen is dat rechters niet alles mogen op internet maar wat dit precies is mag niet duidelijk worden gemaakt. Is deze achterdocht terecht?

Hiervoor is het mogelijk waardevol om aan te sluiten bij de functies die een gedragscode kan hebben. Nu heeft een gedragscode meerdere functies. Zo geeft Prof. dr. M. Kaptein de volgende functies van gedragscodes (zie link voor toelichting):

Interne functies:
- de oriënterende functie
- de expliciterende functie
- de sturende functie
- de intern corrigerende functie
- de enthousiasmerende functie
- de initiërende functie

Externe functies:
- de onderscheidende functie
- de legitimerende functie
- de extern corrigerende functie

Het rijtje laat zien dat de gedragsregels rond sociale media van de rechtbank Almelo intern geörienteerd lijken te zijn. Met name de intern corrigerende functie staat hierbij voorop? Daarnaast lijkt de code ook als functie te hebben interne duidelijkheid te verschaffen (expliciteren) en kan op de inhoud van de code gestuurd worden.

Door de regels vooralsnog niet te publiceren lijken de externe functies echter vergeten te zijn (de regels zijn enkel gepubliceerd via Yammer op het intranet van rechters). Hooguit is extern de media opgezocht (?) om het bestaan van de code te noemen. Is gezien de discussies rond het functioneren van de rechtspraak publicatie van de code niet wenselijk? Gezien bovengenoemde externe functies zijn hier in ieder geval drie goede redenen voor:
(1) Ten eerste kan de rechtspraak zich met de "code sociale media" onderscheiden: de rechtspraak kan laten zien wat belangrijk is en hoe het in de digitale wereld wenst te functioneren. Om Kaptein te citeren: de organisatie bekent kleur en krijgt 'smoel'. De discussie in de vorige post had bijvoorbeeld niet kunnen plaatsvinden zonder de informatie die we nu hebben.
(2) Daarnaast maakt een gedragscode ook beter duidelijk waardoor een instituut zich laat leiden. Dit is belangrijk omdat dit ook het vertrouwen van belanghebbenden in het instituut vergroot. Voor de rechtspraak niet onbelangrijk?
(3) Tot slot kunnen ook externe belanghebbenden na publicatie oordelen over de naleving van de code. Dit is soms niet prettig en maakt kwetsbaar maar zal wel een goede manier zijn om tot verdere professionalisering te komen.

Daarom ter overweging: zou een rechtbank gelijk aan de vele bedrijfscodes van commerciële organisaties als de integriteitscodes van gemeenten ook niet de eigen gedragscodes moeten publiceren? Of zijn er toch redenen om het niet te doen?

Een toelichting op de functies van gedragscodes als benoemd door Kaptein is o.a. te vinden in:
• De Bedrijfscode; Aanleiding, inhoud, invoering en effectiviteit, Stichting NCW, Ethicon, Stichting Beroepsmoraal en Misdaadpreventie
• J. de Leeuw, J. Kannekens - Bedrijfsethiek voor HBO, Google Books (druk 2006 ipv 2010)

• Twitterregels rechtbank Almelo: mag een rechter op Twitter berichten over diens politieke voorkeur?, Rechtsethiek.nl