Een debat over waarden en normen kunnen we enkel voeren als we duidelijk hebben wat deze begrippen inhouden. In deze post een uiteenzetting over waarden. Wat is nu de betekenis van een waarde? Een waarde is een betekenisgevend ideaal of motief wat nagestreefd wordt of moet worden (bijvoorbeeld ter uitoefening van een bepaalde professie als advocaat of arts). Uit deze waarden (vaak positief verwoord) volgen vervolgens allerlei concrete normen (vaak negatief verwoord): iemand moet x doen, mag niet y doen, et cetera). Normen zijn concrete gedragsregels, soms beschreven, soms niet, die we elkaar opleggen. Zo volgt uit de waarde veiligheid de concrete norm aan toezichthouders om een helm te dragen als ze een bouwplaats inspecteren.

Maar welke waarden zijn er nu? Hieronder vind je een uitgebreide lijst met voorbeelden van waarden waarbij het begrip "waarde" in brede zin is ingevuld. Daaronder nog een kleine toelichting.

Aanvullingen zijn welkom!

Waarden voorbeelden:

Aanwezigheid
Aanzien
Actief zijn (doen)
Afwisselend
Agressiviteit
Anonimiteit
Assertiviteit
Autonomie
Avontuurlijkheid
Bedrijvigheid
Befaamdheid
Begeerlijkheid
Begrip
Behoudenheid
Bekendheid
Bekoorlijkheid
Bekwaam
Beleven
Beleefdheid
Bereidheid
Beroemdheid
Beschaafdheid
Beschikbaarheid
Besluitend
Betaalbaarheid
Betekenisgevend
Betrokkenheid
Betrouwbaarheid
Bezit
Bijdragend
Blijdschap
Boosheid
Burgerschap
Cachet
Celebriteit
Charisma
Chic
Competitie
Concentratie
Confidentialiteit
Controle
Coƶperatie
Creativiteit
Dapperheid
Democratie
Deskundigheid
Dienstbaarheid
Distinctie
Duidelijkheid
Dynamiek
Educatie
Eensgezindheid
Eenstemmigheid
Eenvoudigheid
Eer
Eerbied
Efficiency
Elegantie
Enthousiasme
Erkenning
Esthetisch
Evenwicht
Excelleren
Expressiviteit
Faam
Fatsoen
Felheid
Finaliteit
Flexibiliteit
Flinkheid
Geduld
Geestdrift
Geheimhouding
Gehoorzaamheid
Gelijkheid
Gelijkwaardigheid
Geloof
Geloofwaardigheid
Geluk
Gemeenschappelijkeheid
Genegenheid
Genialiteit
Gevatheid
Geweten
Gezelligheid
Gezondheid
Glorie
Goedheid
Goedkeuring
Groepswerk
Grootheid
Handigheid
Hardheid
Heerlijkleid
Heusheid
Hevigheid
Hiƫrarchie
Hoffelijkheid
Hoop
Humor
Ijverigheid
Informeel
Integriteit
Intensiteit
Juistheid
Kameraadschap
Kennis
Klasse
Kwaliteit
Leefbaarheid
Liefdadigheid
Liefelijkheid
Liefde
Lof
Lol
Loyaliteit
Luister
Macht
Matigheid
Menselijkheid/Medemenselijkheid
Mensgerichtheid
Menswaardigheid
Naam
Nauwkeurigheid
Netheid
Nut
Nuttigheid
Onafhankelijkheid
Onbaatzuchtigheid
Onbedorvenheid
Ondernemerschap
Onpartijdigheid
Ontplooien
Ontspanning
Openheid
Oplettendheid
Overgave
Passiviteit
Patriotisme
Penaliteit
Pittigheid
Plezier
Plichtsbetrachting
Politesse
Prestatiegericht
Privacy
Pro-activiteit
Professionaliteit
Publieke verantwoordelijkheid
Punctualiteit
Rechtsstatelijkheid
Rechtvaardigheid
Redelijkheid
Rust
Saamhorigheid
Samenwerking
Schoonheid
Sierlijkheid
Sluwheid
Snelheid
Solidariteit
Spontaniteit
Stabiliteit
Standvastigheid
Stiptheid
Structuur
Suaviteit
Synergisme
Talent verwezenlijken
Tenaciteit
Tevredenheid
Toegankelijkheid
Toewijding
Tolerantie
Traditioneel
Transparantie
Trouw
Uitdagendheid
Uiterlijk
Uitgelatenheid
Unanimiteit
Uniformiteit
Urbaniteit
Vaderlandsliefde
Vakmanschap
Vastberadenheid
Vasthoudendheid
Veiligheid
Veranderlijk
Verantwoordelijkheid
Verbetenheid
Verbinding
Verfijning
Vergevingsgezindheid
Vermaak
Vermaardheid
Vernieuwend
Verrassend
Verstandhouding
Vertrouwelijkheid
Verwennen
Verworvenheid
Vlijt
Voldoening
Volharding
Voorbereid zijn
Voorkomendheid
Vooruitgang
Vrede
Vriendelijkheid
Vriendschap
Vrijheid
Vrolijkheid
Waarderend
Waardigheid
Wedijver
Weldadigheid
Welgemanierdheid
Wellevendheid
Weloverwogenheid
Welvaart
Welvoeglijkheid
Welwillendheid
Werkzaamheid
Wijsheid
Zachtheid
Zekerheid
Zelfbepaling
Zelfbeheersing
Zelfbeschikking
Zelfcontrole
Zelfredzaamheid
Zelfstandigheid
Zelfverwezenlijking
Zelf-zijn
Zorgzaamheid
Zorgvuldigheid
Zwierigheid

In deze lijst zijn zo veel mogelijk positieve idealen opgenomen al kan over bepaalde waarden worden gediscussieerd of deze altijd positief bijdragen aan het menselijk leven. Het streven naar zorgvuldigheid is goed. Maar kun je ook niet te veel streven naar zorgvuldigheid? En is vaderlandsliefde positief?

Misschien moeten we Aristoteles volgen die waarden bezag vanuit de deugdontwikkeling. Een deugd is een karaktereigenschap waardoor je het goede doet. Bij Aristoteles ligt het juiste deugd-ideaal waar we naar moeten streven zijn in het midden. Een ideaal tussen te veel en te weinig. Voor een advocaat is het een goede karaktertrek om confidenteel te (willen) zijn. Dit is te koppelen aan de waarde confidentialiteit: een waarde die past bij de goede uitoefening van het beroep van advocaat. Maar er zijn gevallen denkbaar waarbij ook van de advocaat openheid wordt verwacht. Dit is niet voor niets opgenomen in de Gedragsregels Advocatuur.

Ook voor veel waarden geldt dus: teveel is ook niet goed? Een aantal waarden benoemt in ieder geval ook een midden. Bijvoorbeeld dapperheid: dit zit tussen lafheid en overmoed. Kun je ook te dapper zijn? Niet als we dapperheid niet verwarren met onbezonnenheid.

Daarnaast is het belangrijk om in te zien dat waarden kunnen conflicteren waardoor het lastig te bepalen is wat het goede nu is. We spreken dan van een moreel dilemma. Een voorbeeld. Een advocaat wil in een specifiek geval enerzijds vertrouwelijk omgaan met de gegevens van een cliĆ«nt maar anderzijds ook de veiligheid van de samenleving in acht nemen. Veiligheid en Vertrouwelijkheid botsen. Een goed advocaat weet echter ook waar hier - in een specifiek geval - het midden ligt. Dit vraagt opleiding en ervaring: inzicht in belangrijke beginselen, morele intuĆÆtie, belangen, normen (wet- en regelgeving, gedragsregels) en kennis van de morele identiteit van de beroepsrol, het kantoor waarvoor de jurist werkt, de persoon zelf als zijn of haar omgeving. Dit zoeken naar een middenweg toont - volgens sommige auteurs - de directe relatie tussen waarden en deugden.