Boek: Leugens om bestwil
Auteur: Mr. Gerard Spong
Uitgave: Balans (1997)

----------

In het kader van De maand van het verleden nog een recensie van een oud werkje. Dit keer van het boek "Leugens om bestwil" van mr. Gerard Spong. In dit boek geef Spong zijn visie op het rechtsbedrijf (let op: anno 1997) waarbij hij ook woorden wijdt aan de ethiek van het juridische beroep. Hij richt zich hierbij in eerste instantie op de advocatuur. Spong schetst een aardig beeld van de dilemma's die het beroep van advocaat met zich mee brengt. Fair trial, openbaarheid van proces, tuchtrecht, veel komt - anekdotisch - aan de orde. Ook de magistratuur blijft daarnaast niet onbesproken al wordt deze door Spong aanzienlijk kritischer benaderd (met name het Openbaar Ministerie). Het boek geeft hiermee een mooi beeld van de gevoeligheden die er lagen tussen de strafrecht-advocatuur en het OM aan het eind van de vorige eeuw (al waren er zeker uitzonderingen: ook Spong heeft oog hiervoor). Naast het OM moeten trouwens ook vakgenoten het ontgelden. Anno 1997 had Spong vooral weinig op met de Orde. Spong heeft gelukkig nog wel oog - hoe summier ook - voor eigen onvolkomenheden.

Het boek leest snel weg en is op een aantal onderdelen nog niet gedateerd. Als gezegd geeft het met name een goed beeld van de verhouding advocaat-OM eind vorige eeuw. Hierna volgt een kleine lijst met concrete onderwerpen die het vakgebied van de juridische beroepsethiek raken. Voordat de onderwerpen in kunnen worden gezet in de opleiding van juristen is (soms) wel enige actualisatie vereist maar ook dit is reeds een goede beginopdracht: kan het probleem dat Spong aanreikt zich nog steeds voordoen (denk aan tuchtrecht e.d.)?

Een overzicht waarbij een aantal punten iets scherper zijn ingestoken en ik voor de inzichten van Spong natuurlijk graag naar zijn boek verwijs:

(13) uit de oude doos (voor 1973) maar wel treffend: gedroeg een advocaat zich onethisch als overspel als echtscheidingsgrond werd aangevoerd terwijl dat niet het geval was?
(17) is het ethisch juist om - als eed - trouw te zweren aan de GW terwijl je deze niet kent?
(17) is het ethisch juist om - als eed - trouwen te zweren aan de GW terwijl je het met een aantal artikelen pertinent niet eens bent?
(28) en (33) voorbeelden van Spong als belangenbehartiger én als verantwoordelijke jurist
(71) de onbevangen rechter moet de waarheid zien te vinden én mag een verdachte niet als schuldig bejegen terwijl dit wel een praktische aanpak is. Gaat dit samen?
(74) moet je een rechter altijd wijzen op uitingen van vooringenomenheid of is het wenselijk uit strategisch oogpunt als advocaat dit soms terzijde te schuiven (ook voor de lange-termijn-relatie met de rechter).
(74) als een rechter een lagere straf geeft omdat onbewust de humor van de advocaat hem positief stemt, handelt hij dan niet ethisch?
(80) iemand vol rancune meldt zich bij je (als advocaat) als vermeend-slachtoffer van incest/verkrachting. Je twijfelt en weet van de impact die het zal hebben op de vermeende dader. Mag je kritisch zijn, pak je de zaak per definitie op en/of hoe verwoord je eventueel het teruggeven van de zaak?
(87) als medewerker OM wordt gevraagd minder aandacht te geven aan witte-boorden-criminaliteit omdat dit minder het veiligheidsgevoel van mensen raakt. Moet je een dergelijke regel publiek maken?
(120) hoe om te gaan als je als advocaat weet dat de dader schuldig is
(124) heb je als OM ook waarheidsvinding en publieke verantwoordelijkheid van de rechtsstaat als doel: hoe ga je om met onrechtmatig verkregen bewijs?
(130) de beginselen van behoorlijke procesorde in de ogen van Spong
(132) "incidentenverdediging": mag je bewust op zoek gaan naar procesincidenten of zelfs uitlokken als advocaat?
(134) mag je een proces bewust vertragen omdat dit waarschijnlijk strafverlagend zal werken?
(142) moet je opkomen voor de geestestoestand van verdachten (helemaal bij overtuigingsdaders?)
(150) mag je een zaak bespreken met een andere advocaat die een andere verdachte bijstaat? Of is alles uitgesloten?
(151) mag je als advocaat die zelf verdacht wordt (tuchtrechtelijk of strafrechtelijk) je geheimhouding opgeven als dit vereist is voor je eigen verdediging (en hoe)?
(152) moet je aan de autoriteiten doorgeven als je cliënt een moord wilt plegen (en hoe handel je)?
(153) lake-pleasant case: een korte beschrijving
(153) een ander zit onschuldig vast. Wanneer zeg je iets?
(154) mag je informatie die je uit een andere zaak hebt inzetten in een nieuwe zaak (hoe pak je dit aan)
(160) mag je liegen tegen de pers omdat je anders iedere 10 minuten het steeds opnieuw moet uitleggen (aan andere journalisten) en niet aan werken toekomt?
(165) bewering: positieve moraal speelt bij recht een rol.
(168) getuige pleegt meineed en geeft aan dit gedaan te hebben op jouw verzoek (als advocaat). Wat doe je?
(169) je cliënt wil een getuige inzetten waarvan je vermoedt dat deze meineed zal plegen. Hoe handel je? Spong: nee.
(171) na "bevel beperkingen: geen contact verdachten" wil een cliënt toch een boodschap doorgeven. Vermijd je dit per definitie of kijk je toch nog naar de inhoud (een kerstboodschap geef je namelijk wel door) en neem je een tuchtrechtelijk risico?
(174) bewaar je spullen uit een misdrijf van je cliënt op je kantoor? Spong: nee.
(174) zet je een privé-detective in als je weet dat deze op het randje en soms voorbij het juridische gaat?
(175) wil je het risico nemen op cash op te halen (uit buitenland) ter beëindiging van de voorlopige hechtenis?
(176) is het eigenlijk wel mogelijk om - gezien de eed - als advocaat politieke overtuigingdaders bij te staan?
(179) gebruik je als advocaat gestolen informatie?
(180) moet je als advocaat een te plegen inbraak bij OM tegenhouden?
(192) olievlekwerking ethiek: code of ethics, artikel 14.
(238) het dossier kroongetuigen: utilistische argumenten gaven de doorslag?
(242) Bewering: een rechter moet moral courage hebben. Spong: in zaak Johan V. een gemis?

Bruikbaarheid voor ethiekcolleges: 8 van de 10.